Kılıç Çeşitleri – Sword Types

Kılıç Çeşitleri – Sword Types


 Geçen sefer Kılıç yapımından bahsetmiştim. Şimdi ise çok basitçe temel kılıç tiplerine değinmek istiyorum. Basit bir sınıflandırma yaparsak, Kılıç tiplerini öncelikle türetildikleri coğrafyalara, sonrada şekillerine göre ayırabiliriz. Coğrafyaya göre ayırırsak;
  • Uzak Doğu (Çin, Türki, Moğol ve Japon … ),
  • Orta Doğu (Türk ve Osmanlı, Arap, İran … ),
  • Batı (Avrupa ulusları) Kılıçları,
olarak 3 ana kolda sınıflandırma yapılabilir. Uzak doğu kılıçları; Çin, Moğol ve Türki (ve daha nice) topluluklarının birbirlerini çokça etkileyip, kılıç yapımında birbirlerinden esinlenip türetilmesiyle oluşmuştur. Ama ana karadan ayrı bir ada olan Japonya, kendine has çok daha özgün kılıçlar türetmiştir. Orta doğu ise, özellikle Türkler vasıtasıyla, eğri (Kıvrık) Moğol-Türki kılıçlarından esinlenmiş, kendine göre geliştirmiş, ve hatta daha sonra Avrupa’ya bile esin kaynağı olmuştur. Avrupa’da ise, özellikle orta çağda, kendine has özgün kılıçlar üretmiş, ama Osmanlı’nın yükselişinin etkisi ile, onlardan ilham alan kılıçlar yapmışlardır.
Şimdilik, genel bir karşılaştırma yapmak için, tüm coğrafyaların kılıçlarını aynı anda sunup kısaca açıklayacağım. Önümüzdeki günlerde de bölgelere göre ayrıntılı açıklamaları ekleyebilirim.
Kılıçlara geçmeden önce bazı terimlerden bahsetmek gerek. Mesela kılıcın kütle merkezi önemli unsurdur; Kütle merkezi kabzasına yakın olan kılıçlara Dengeli kılıç denir ve daha kıvrak ve kolay kullanılır ama darbe gücü görece düşüktür; ama atiklikle birlikte keskinlik ve delici özellikleri avantajlıdır. Kütle merkezi kabzasında uzakta olan kılıçlara Dengesiz kılıç denir, tutuşu görece zordur, kullanırken (Balta gibi) fazladan güç gerektirir, ama darbe gücü oldukça yüksektir (Balta dinamiği gibi); ama keskinlikle birlikte darbe gücünün yüksek olması bu kılıçları oldukça ölümcül yapar. Ayrıca Tek taraflı (Yada ağızlı) kılıç, sadece tek tarafı keskin olan kılıç demektir, çift taraflı da ise çift tarafı da keskin olur.
Şimdi, doğudan batıya, Kılıçların şekillerine bakalım;
◊♦◊

Japon Kılıçları; Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi Katana esas-özgün japon kılıcıdır, ve namlu ve kabza uzunluğuna göre bir çok türevi vardır; hepsine kısaca katana ailesi diyebiliriz. Katana, eski zamanlarda, sadece soyluların kullandığı bir kılıç türüdür ve dillere destan bir keskinliği vardır. Kabzanın tasarımına göre, tek veya 2 elle birlikte kullanılabilir. Eski çağlarda bu kılıcın keskinliğini test etmek için, fakir halktan kurbanlar seçilip direk üstlerinde denerlermiş. Elbette şimdi böyle bir şey yok (en azından bildiğimiz kadarı ile). İşte Katana ailesi;
  • O Tanto; Ailesinin en kısasıdır. çok yakın dövüşlerde, sürpriz ataklarda kullanılır.
  • Chisa Katana; Boyu Katana ve O tanto arasında olan yakın dövüş kılıçlarından biridir.
  • Katana; Ailenin standart bireyidir. Sadece bir tarafı keskindir.
  • O Kataba; Basitçe namlusu uzun katanadır.
  • Nodachi; Hem namlusu hem de kabzası uzundur. Toplam boyu kısa bir mızrak gibidir.
  • Çift taraflı Katana; Ailenin 2 tarafıda keskin olan tek üyesidir. !
◊♦◊
Çin Kılıçları; Tüm Moğol, Çin ve Türki kılıçlarından bahsetmek gerekirse, basitçe çin başlığında altında konuşulabilir. Çünkü savaş ve dövüş alanında bir çok buluş çıkaran Moğol ve Türki topluluklar, göçebe yaşam tarzı nedeniyle tarihlerini ve kültürlerini çinliler gibi ayrıntılı koruyamamış, ama genede parlak zamanlarında yaptıkları etkilerle genel coğrafyaya, ve elbette Çin’e oldukça ilham kaynağı olmuşlardır. Diğer Asya topluluklarının aksine görece daha bir yerleşik yaşam tarzın içinde olan Çinliler ise, bir çok alanda eski tarih ve kültürlerini daha saf halde muhafaza edebilmişler, ve ilham aldıkları Moğol-Türki topluluklarının savaş ve silah teknikleri hakkındaki bilgilerini de, kendi yorumları ile birlikte, günümüze ulaşmasına ister istemez yardımcı olmuşlardır.
Kılıçlara gelirsek; Çinlilerin aslında temelde 2 ana kılıçları vardır; Jian ve Dao. Diğer tüm Çin kılıç çeşitleri bu 2 kılıçtan esinlenerek türetilmiştir. Aşağıda ise, Wuxia hikaye ve filmlerinde en çok kullanılan 4 temel kılıç türünü sunuyorum;
  • Jian; Beyfendi kılıcı olarak kabul edilir, ve çinlilerin en özgün ve kendine has kılıcıdır. Dengeli kılıçlar arasındadır; ve silahşörün kıvraklığındaki ustalık bu kılıcı ölümcül yapar.
  • Dao; Esasen Türk-Moğol kılıcıdır. Jian’a göre daha kalın ve biraz kıvrık olan bu kılıç daha sağlam bir görüntü verir, ve askeri ve kişisel anlamda en çok kullanılan kılıçlar arasında yer alır. Bir çok türevi vardır, ve Dünyadaki bir çok kılıç bu kılıçtan türemiştir. Kısacası kılıçların babasıdır.
  • Dadao; Dao’nun bir çok türevi olduğunu söylemiştim; işte en gösterişlilerinden biri. Bildiğimiz Palanın çin versiyonudur. Dengesiz kılıç sınıfındadır, 2 elle tutulur.
  • GuanDao; Bu aslında bir nevi, mızrak+kılıcın bileşimi bir silahtır. Efsaneye göre Silah ismini, onu icat General Guan Yu‘dan almıştır. Görüntüsü ve ayrıca gücü oldukça heybetli olan bu kılıcı kullanabilmek için iyi bir kas gücüne gereksinim vardır. Wuxia hikayelerinde ve tarihsel kayıtlarda bu kılıcı genellikle yüksek rütbeli asker kişiler kullanır. Mesela ilgili filmleri;
◊♦◊
Türk (Orta Doğu) Kılıçları; Genel olarak Arap, İran ve Türk karşımı olsa da, Türk etkisi oldukça baskındır, ama tüm ortadoğu kılıçlarının atasının Türk-Moğol Kılıcı olan Dao olduğunu söylersek pek de yanılmış sayılmayız. Asyadan Avrasya ve Anadoluya göçen Türkler, yanlarında getirdikleri kılıçlarla tüm Orta-Doğu kılıç şekillerine derin etki yapmışlardır. Daha sonra Osmanlı’nın yükselişiyle birlikte,  Osmanlı Kılıcı adıyla, Avrupa’yı da etkilemiştir. Daha çok ayrıntı için bakınız …
Türk kılıçlarından bahsederken Yalmana değinmeden edemeyiz. Yalman basitçe kılıcın uç kısmında bulunan her 2 tarafı da keskin bölgeye verilen addır. Özellikle 14yy sonrasında Türk kılıçlarında daha da belirginleşen yalman, büyük hacimli (yani namlunun içinde uzun yol katetmesi gereken) hedefleri kesmede büyük kolaylık sağlar. Yalmansız kılıçlarda, kılıç hedef içinde yol alırken kinetik enerjisi, ilk temastan meydana gelen salınımlar nedeniyle sönümlenir, ve böylece kesiş kuvveti azalır. Ama Yalmanlı kılıçlarda, bu salınım hareketi engellenir ve hedefi oldukça etkili bir şekilde keser.
  • Kilij; En karakteristik Türk kılıcıdır ve kökeni Asya Hunlarına kadar gider. Bu kılıcın en önemli özelliği, tam ortasında bükümü ve ucunda ki Yalmanı ile darbe ve kesme gücünün oldukça etkili olmasıdır. Keskinlikte katana ile yarışabilen ender kılıçlardandır. Karabela, Balkan palası gibi çok fazla türevi bulunur.
  • Ağır Kilij; Eğer 300 Sparta filmini izlediyseniz, bu kılıç oldukça tanıdık gelecektir. Yalmanı ilk olarak orta asyada ki Turki kavimler ortaya çıkarsada, sanki spartalılar önceden kullanıyormuş gibi gösterilmiş (Elbette filmlerde ki herşeye inanmıyoruz :P). Bu kılıç ayrıca, 15 yy Türk kılıcı (!) olarak piyasada satışta. Abartılı yalmanı ile oldukça ürkütücü bir görünüm sunan bu kılıcı çeşit olsun diye sunuyorum; görüldüğü gibi, Yalmandaki ağırlık o kadar fazladır ki, silah artık Kılıç+Balta birleşimi bir şey olmuştur.
  • Yatağan; Bu aslında küçük kılıç ve uzun bıçak arası bir silahtır. Osmanlı devletinin en yaygın kullanılan savaş kılıçlarından birdir.
  • Memlük Kılıcı; Eğriliği az olan bu kılıç zamanında Mısıra hükmeden Memlüklülerden türemiş, ve 19yy dan sonra batılılar tarafından özellikle aksesuar kılıcı olarak oldukça benimsenmiştir.
  • Pala (Scimitar); Çinlilerin Dadao’suna çok benzeyen bu kılıç, özellikle İran’lılar tarafından kullanılan gösterişli bir savaş kılıcıdır.
◊♦◊

Avrupa Kılıçları; Şekilde görüldüğü gibi 4 ana avrupa kılıcı vardır. Kalın ve ağır avrupa kılıçları erken dönemler de kullanılırken, günümüze yaklaştıkça daha ince ve hafif kılıçlar türetilmiştir, ve Osmalı kılıçlarından esinlenilmiştir.
  • Kısa ve Uzun Kılıç, (Short Sword, Long Sword); Aslında boyları dışında tıpatıp aynıdır. Kısa olan daha çok bıçak gibi çok yakın dövüşlerde, ve süpriz ataklarda kullanılır. Uzun olan ise genelde daha ağır, kalın, dengesiz, ama darbe gücü yüksek olur. Özellikle uzun kılıcı kullanabilmek için iyi bir kol gücüne gereksinim vardır.
  • İnce kılıç (Rapier); görece modern çağ olan 16 ve 17’ci yy’larda türetilmiştir; ve kılıcın özelliği kesmesi değil “delmesidir”. Dengeli Kılıçlar arasında yer alan bu kılıç oldukça kıvrak bir kullanım gerektirir ve rakibini “delerek” bertaraf eder. Özellikle 16-17 yy’ın düellolarının vazgeçilmezidir. Bu gün hala eskrim turnuvalarında kullanılır.
  • Eğri kılıç (Saber); Aslında Kilij ve Memlük Kılıcından esinlenen bu kılıç, 17 yy’da avrupada türemiş, ama geniş çapta yaygınlık kazanması 19 yy’da Napolyon Savaşlarında olmuştur. Hatta yaygınlığı Amerikan iç savaşına bile sıçramıştır. Ayrıca hala bir çok modern orduda aksesuar olarak törenlerde kullanılmaktadır. Bu kılıcın dengeli-dengesiz, tek yada çift taraflı olmak üzere bir çok çeşitlemesi vardır.